Τα μυστικά του καλού ύπνου

Γιατί είναι απαραίτητος ο ύπνος στον άνθρωπο; Πότε έγινε πιο κατανοητή η επίδραση του ύπνου; Ποιες είναι οι συνέπειες της στέρησης ύπνου; Τι έχουν δείξει σχετικές μελέτες; Σε αυτά και σε άλλα ερωτήματα απαντά, με νεότερα στοιχεία, στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Γεώργιος Κ. Σακκάς, επίκουρος καθηγητής στο ΤΕΦΑΑ του πανεπιστημίου Θεσσαλίας, τονίζοντας ανάμεσα σε άλλα πως, " το μυστικό ενός πετυχημένου ύπνου δεν είναι τόσο η «διάρκεια» όσο η «ποιότητά» του".

«Μπορεί ο ύπνος», τονίζει ο κ. Σακκάς, «σε κάποιους να φαίνεται ως χάσιμο χρόνου, στην πραγματικότητα όμως είναι εντελώς απαραίτητος για τη ψυχοσωματική υγεία του οργανισμού μας», για να εξηγήσει:
«Ο ύπνος είναι μια προσωρινή και εντελώς αναστρέψιμη κατάσταση μειωμένης αντίληψης και ανταπόκρισης στα περιβαλλοντικά ερεθίσματα και συμβάλει στην αποκατάσταση και την ανάπαυση όλων των βιολογικών λειτουργιών του οργανισμού συμπεριλαμβανομένου του ανοσοποιητικού συστήματος, στην αναπλήρωση των ενεργειακών αποθεμάτων, στην ταξινόμηση και "εκκαθάριση" των εγκεφαλικών πληροφοριών και την εδραίωση της μνήμης, στην αποφόρτιση των συναισθημάτων, στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και γενικότερα εξασφαλίζει την σωστή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Η επίδραση του ύπνου στον οργανισμό έγινε πιο κατανοητή τα τελευταία 20 χρόνια όταν και παρατηρήθηκε μεγάλη πρόοδος στον τομέα της παθοφυσιολογίας του ύπνου».
Στο ερώτημα πόσες ώρες ύπνου χρειαζόμαστε, ο κ. Σακκάς σημειώνει πως «ο άνθρωπος χρειάζεται περίπου 6-8 ώρες συνεχόμενου ύπνου για να απολαύσει τις ευεργετικές δράσεις του», για να εξηγήσει, όσον αφορά στο μυστικό ενός πετυχημένου ύπνου: «Το μυστικό ενός πετυχημένου ύπνου δεν είναι τόσο η διάρκεια όσο η ποιότητά του». Ωστόσο, δεν παραλείπει να διευκρινίσει, πως στις δυτικές κοινωνίες όπου ο τρόπος ζωής απαιτεί ολοένα και μεγαλύτερα σε διάρκεια ωράρια εργασίας, ο ύπνος λειτουργεί πια ως μια «ρεζέρβα» ωρών από όπου και οι άνθρωποι «δανείζονται» με υψηλό «επιτόκιο» ολοένα και περισσότερες ώρες εις βάρος της ξεκούρασης και της υγείας τους. Εάν το δάνειο αυτό δεν αποπληρωθεί εντός μερικών εικοσιτετραώρων, τότε ο δανειστής, που στην προκειμένη περίπτωση είναι το σώμα μας, αρχίζει τις περικοπές σε διάφορες λειτουργίες του οργανισμού. Και πως εμφανίζονται αυτές;
Η έλλειψη της αναζωογονητικής δράσης του ύπνου, σύμφωνα με τον κ. Σακκά, αρχικά εμφανίζεται με ήπια συμπτώματα, σωματικής και νοητικής κόπωσης, έλλειψη εγρήγορσης, και έντονης ημερήσιας υπνηλίας, τα οποία όμως μπορούν να οδηγήσουν σε ορμονικές διαταραχές όπως η αντίσταση στην ινσουλίνη (προδιαβητικό στάδιο) και σε καρδιαγγειακά νοσήματα. «Πρόσφατες μελέτες έχουν συνδέσει την έλλειψη ύπνου με το μεταβολικό σύνδρομο αλλά και με καρδιαγγειακές επιπλοκές όπως υπέρταση, αρρυθμίες, ισχαιμικά εγκεφαλικά επεισόδια, καρδιακή ανεπάρκεια, έμφραγμα του μυοκαρδίου. Σημαντικό επίσης είναι το γεγονός ότι στις δυτικές χώρες τα περισσότερα αυτοκινητιστικά ατυχήματα γίνονται εξαιτίας της ημερήσιας υπνηλίας και όχι λόγω της κατανάλωσης αλκοόλ. Όπως συμπεραίνεται, η έλλειψη ποιοτικού ύπνου επιφέρει μακροπρόθεσμα περισσότερα προβλήματα από ότι οφέλη σε μια κοινωνία».
Πάντως, οι πιο συχνές από τις διαταραχές ύπνου είναι η αϋπνία και η υπνική άπνοια επηρεάζοντας ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού. «Η αϋπνία», εξηγεί ο επίκουρος καθηγητής, «που επηρεάζει κυρίως την ποσότητα του ύπνου είναι αποτέλεσμα κυρίως ψυχολογικών αιτιών ενώ η υπνική άπνοια που επιδρά στην ποιότητα του ύπνου έχει σωματικά αίτια (π.χ. παχυσαρκία). Όποια και να είναι η αιτιολογία, ο πάσχων από διαταραχές ύπνου αισθάνεται συνεχώς κουρασμένος και αποδιοργανωμένος ενώ η χρόνια έλλειψη αναζωογονητικού ύπνου μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα υγείας αλλά και συμπεριφοράς μιας και η χρόνια έλλειψη ύπνου μπορεί να οδηγήσει σε ψυχικά νοσήματα».
Στο ερώτημα αν υπάρχουν παράγοντες που επιδρούν ευεργετικά στο στρες και στην υγεία θα μπορούσαν να βελτιώσουν τον ύπνο, ο κ. Σακκάς, αναφέρει:
«πράγματι, πολλές μελέτες συμπεριλαμβανομένων και των μελετών από το Ινστιτούτο Σωματικής Απόδοσης και Αποκατάστασης του ΚΕΤΕΑΘ, έχουν δείξει ότι η σωματική άσκηση μπορεί να μειώσει το καθημερινό στρες και να βελτιώσει την γενική υγεία επιδρώντας ευεργετικά στην φυσιολογία του ύπνου και ολόκληρου του οργανισμού».
Πιο αναλυτικά η συστηματική άσκηση συμβάλλει:

• στη πρόληψη καρδιοπαθειών συμβάλλοντας σημαντικά στην αύξηση της καλή χοληστερίνης (HDL), στην μείωση της κακής χοληστερίνης (LDL), στην επιβράδυνση της δημιουργίας της αθηρωματικής πλάκας ή θρόμβων, και στην ομαλοποίηση της αρτηριακής πίεσης
• στην ρύθμιση του σακχάρου του αίματος
• στη πρόληψη της απώλειας οστικής μάζας
• στην ρύθμιση του σωματικού βάρους
• στην ψυχική ευεξία μέσω της παραγωγής των ενδορφινών
• στην καταπολέμηση των διαταραχών ύπνου (αϋπνία και σύνδρομο υπνικής άπνοιας).

«Αποτελέσματα μελετών», προσθέτει επίσης ο κ. Σακκάς, «έχουν δείξει ότι τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες που συμμετέχουν συστηματικά σε προγράμματα άσκησης, περισσότερες της μιας φοράς την εβδομάδα ή ακόμη και μόνο σε βάδιση με ήπιο ρυθμό σε ημερήσια βάση για μια απόσταση έξι οικοδομικών τετραγώνων, είχαν καλύτερη ποιότητα και ποσότητα ύπνου από τα άτομα με χαμηλότερα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας. Παρόμοια αποτελέσματα βρήκαμε και στις μελέτες μας όπου έξι μήνες συστηματικής αερόβιας άσκησης (σε στατικό ποδήλατο) μείωσαν σημαντικά τους δείκτες υπνικών απνοιών σε ασθενείς με υπνικές άπνοιες. Ευρήματα άλλων μελετών έχουν δείξει παρόμοια αποτελέσματα και σε παχύσαρκα άτομα, μιας και η συστηματική άσκηση μείωσε σημαντικά το σωματικό βάρος και βελτίωσε τους δείκτες υγείας των δοκιμαζομένων».