Τετάρτη 7 Οκτωβρίου 2015

Οι αρχαιολόγοι αποκρυπτογραφούν τους κώδικες της Αμφίπολης



Κοινός τόπος των ανθρώπων του αρχαιολογικού κόσμου είναι να συνεχιστούν οι ανασκαφές και η έρευνα για το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης, παρά το γεγονός ότι έχουν διχαστεί -για ακόμη μία φορά- τώρα με αφορμή τη θέση που διατύπωσε η ανασκαφέας, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών Κατερίνα Περιστέρη, ότι πρόκειται για ταφικό ηρώο που έγινε με εντολή του Μεγάλου Αλεξάνδρου προς τιμήν του στενού του φίλου Ηφαιστίωνα.

 Ενθουσιώδης ήταν η υποδοχή της αρχαιολόγου το απόγευμα της περασμένης Τετάρτης στην κατάμεστη από κόσμο Αίθουσα Τελετών του ΑΠΘ, καθώς και στο μεγάλο αμφιθέατρο της Πολυτεχνικής Σχολής, που άνοιξε για να φιλοξενήσει εκατοντάδες ανθρώπους που έμειναν απ'έξω και παρακολούθησαν την εκδήλωση σε απευθείας σύνδεση.
Δεν συνέβη, όμως, το ίδιο και με πολλούς γνωστούς αρχαιολόγους. Οι περισσότεροι εξ αυτών επέλεξαν να την παρακολουθήσουν μέσω του Διαδικτύου, ενώ ελάχιστοι ήταν στην αίθουσα. Υπάρχουν εκείνοι που συντάσσονται στο πλευρό της, κάποιοι διατηρούν επιφυλάξεις και άλλοι είναι κατηγορηματικοί απορρίπτοντας τα περί Ηφαιστίωνα.
Ψύχραιμη ήταν η προσέγγιση της καθηγήτριας Αρχαιολογίας και συνεργάτιδας του Μανόλη Ανδρόνικου, Χρυσούλας Παλιαδέλη στο «Εθνος της Κυριακής», καθώς υποστήριξε πως βρήκε την ερμηνεία της Κατερίνας Περιστέρη «γοητευτική».

Η ανακοίνωση της κ. Περιστέρη προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις
Απόλυτα σύμφωνος με την ανασκαφέα της Αμφίπολης είναι ο καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου Θόδωρος Μαυρογιάννης, ο οποίος ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2014 υποστηρίζει ότι στην Αμφίπολη υπάρχει ο τάφος του Ηφαιστίωνα.
Αντίθετα σοβαρές ενστάσεις διατυπώνει η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πέλλας Αγγελική Κοτταρίδη, αν και επισημαίνει ότι «το μνημείο είναι αυταξία και έχει ενδιαφέρον ανεξάρτητα από τις όποιες παρερμηνείες».

Επιφυλακτικός είναι ο καθηγητής Επιγραφικής του ΑΠΘ Γιάννης Τζιφόπουλος και με... χρησμό σχολιάζει τα ευρήματα ο ακαδημαϊκός Μιχάλης Τιβέριος. Επικριτικός για τον τρόπο που χειρίζεται την ανασκαφή η κ. Περιστέρη είναι ο Ν. Μπελογιάννης, τέως υπεύθυνος του Κέντρου Λίθου του υπουργείου Πολιτισμού. «Πρώτα ολοκληρώνεται μια ανασκαφή και μετά γίνονται οι δηλώσεις», λέει.



Τα ευρήματα
Η κ. Περιστέρη και ο στενός της συνεργάτης Μιχάλης Λεφαντζής αποκάλυψαν ότι βρέθηκαν τρεις επιγραφές με τη λέξη «ΕΛΑΒΟΝ» (από το «παρέλαβον») και το μονόγραμμα του Ηφαιστίωνα, σε «ορφανά» μάρμαρα από τον περίβολο που βρίσκονται πλησίον του Λέοντα της Αμφίπολης. Και επειδή το Η είναι μεγαλύτερο σε σχέση με τα άλλα γράμματα συνάγουν το συμπέρασμα ότι εννοεί «ηρώο». Διαβάζουν, λοιπόν, την επιγραφή ως «Παρέλαβον ηρώον Ηφαιστίωνος». Επιπλέον το ίδιο μονόγραμμα του Ηφαιστίωνα βρέθηκε και σε δύο εννιάφυλλους ρόδακες στο επιστύλιο του πλευρικού τοίχου στον δεύτερο χώρου του μνημείου, πίσω από τις Σφίγγες.
Αγγελική Κοτταρίδη
 
Η ανασκαφή έχει δοκιμάσει την κοινή λογική
Η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πέλλας και συνεργάτις του Μ. Ανδρόνικου, Αγγελική Κοτταρίδη, διατυπώνει σοβαρές αντιρρήσεις. «Αν θέλανε να βάλουν μια επιγραφή που να δήλωνε ότι πρόκειται για ηρώο του Ηφαιστίωνα, θα έφτιαχναν μια πιο περίτεχνη επιγραφή. Δεν θα το έγραφαν σε κάποιες μαρμάρινες πλάκες και θα τις έβαζαν κάπου στον περίβολο», μας λέει. Επιπλέον διαφωνεί ότι το μονόγραμμα δείχνει το όνομα του Ηφαιστίωνα. Υποστηρίζει ότι «το Η είναι κακογραμμένο, το Φ μπορεί να διαβαστεί και ως 8 και όλη η επιγραφή δεν ανταποκρίνεται στην προσωπικότητα του Ηφαιστίωνα». Αντιρρήσεις εκφράζει και για το μονόγραμμα ΑΝΤ, που αποδίδεται από την κ. Περιστέρη στη δυναστεία των Αντιγονιδών και κατηγορηματικά από τον Μ. Λεφαντζή στον Αντίγονο τον μονόφθαλμο. «Γιατί να μη σημαίνει κάποιον άλλον Αντίγονο άσχετο με τη δυναστεία; Γιατί να μην είναι ένας Αντίγονος λατόμος ή ο ιδιοκτήτης του λατομείου;», αναρωτιέται. «Η ανασκαφή της Αμφίπολης έχει δοκιμάσει την κοινή λογική», ρίχνει το «καρφί» της η κ. Κοτταρίδη και επισημαίνει ότι κατά την επίσκεψή της στο τέλος Μαΐου -μαζί με τη γ.γ. του υπουργείου Πολιτισμού Μ. Βλαζάκη και τη διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης Τζ. Βελένη- είδε «μόνο κεραμική του 2ου π.Χ. αιώνα και νομίσματα Αμφιπολιτών επίσης του 2ου π.Χ. αιώνα». Επίσης, επιμένει ότι οι Καρυάτιδες, αλλά και όλο το μνημείο χρονολογούνται στον 2ο π.Χ. αιώνα, ενώ «χρεώνει» στην ανασκαφική ομάδα ότι δεν έκανε αυτές τις ανακοινώσεις σε ένα επιστημονικό συνέδριο, παρουσία αρχαιολόγων, οι οποίοι θα έθεταν και ερωτήσεις, αλλά σε μια εκδήλωση του Συλλόγου Αποφοίτων του ΑΠΘ. «Εντάσσεται κι αυτό στην επιθυμία του μεγαλοϊδεατισμού αυτής της ανασκαφικής ομάδας», καταλήγει.
Χρυσούλα Παλιαδέλη
Γοητευτική η προσέγγιση
Η ερμηνεία της Κ. Περιστέρη και του Μ. Λεφαντζή αναφορικά με το ταφικό ηρώο του Ηφαιστίωνα είναι για τη Χρυσούλα Παλιαδέλη «μια γοητευτική προσέγγιση που είναι συμβατή με το μέγεθος και την ιδιομορφία του μνημείου στην Αμφίπολη». Διατηρεί, ωστόσο, για τον εαυτό της, «ως αρχαιολόγος», μια σειρά από αναπάντητα ερωτήματα και ζητά διευκρινίσεις για «θέματα περισσότερο τεχνικά». Από την παρουσίαση του καθηγητή Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής του ΑΠΘ Γρηγόρη Τσόκα, ο οποίος έκανε τη γεωφυσική διασκόπηση του μνημείου, η κ. Παλιαδέλη λέει ότι κατάλαβε πλέον «πολύ καλά τη δομή του». Από την ανάλογη παρουσίαση του Μ. Λεφαντζή για την κατασκευή και τη χωροθέτηση του Λέοντα της Αμφίπολης «πείστηκα ότι το λιοντάρι ήταν στην κορυφή του τύμβου». Για το μονόγραμμα του Ηφαιστίωνα, όμως, διατηρεί επιφυλάξεις. «Δεν έχω ξαναδεί τέτοια συντομογραφία ονόματος στο τέλος του 4ου π.Χ. αιώνα, αλλά τα γράμματα είναι εκεί. Και προφανώς κάτι σημαίνουν. Η ανάγνωση της κ. Περιστέρη είναι ενδιαφέρουσα, αλλά θα περίμενα ολόκληρο το όνομα ή κάτι πιο ευδιάκριτο», μας λέει η κ. Παλιαδέλη και σημειώνει: «Δεν έχω αντεπιχείρημα, αλλά διατηρώ έναν δισταγμό».
Θόδωρος Μαυρογιάννης
Καμία αμφιβολία για την επιγραφή
Δικαιωμένος αισθάνεται ο καθηγητής του Πανεπιστήμιου Κύπρου Θόδωρος Μαυρογιάννης. «Δεν μπορεί πλέον κανείς να αμφισβητήσει ότι η ομάδα της κ. Περιστέρη έκανε μια εξαιρετική δουλειά. Δεν χωρά αμφιβολία πως η επιγραφή γράφει "παρέλαβον Ηφαιστίωνος". Επειδή, ωστόσο, το παρέλαβον είναι β’ αόριστος, μπορεί να εκληφθεί είτε ως α’ ενικό (κάποιος), είτε ως γ’ πληθυντικό (κάποιοι). Αυτό είναι ζήτημα που μπορούμε να συζητήσουμε, όπως να συζητήσουμε και αν είναι τάφος ή ηρώο και ποιος από τους Αντίγονους παρέλαβε το μνημείο. Σε αυτό, όμως, που πρέπει τώρα να σταθούμε είναι η σπουδαία ανακάλυψη για το ηρώο του Ηφαιστίωνα», τονίζει στο «Εθνος της Κυριακής». Προσθέτει επίσης ότι ο ίδιος είναι πεισμένος πως στον τύμβο Καστά υπάρχει και ο τάφος του Ηφαιστίωνα και το επιβεβαιώνει -κατά τον ίδιο- ο μεγαλοπρεπής κυβωτιόσχημος τάφος που βρέθηκε στον τέταρτο χώρο. «Δεν επιτρέπεται να αιωρείται κανένα ερώτημα για την ανασκαφή της Αμφίπολης. Οσοι έχουν αντιρρήσεις ας διαβάσουν προσεκτικά τις ανακοινώσεις της ανασκαφικής ομάδας. Γιατί είναι άλλο να μη θέλουν κάποιοι να είναι ο Ηφαιστίωνας θαμμένος στην Αμφίπολη και άλλο τι αποδεικνύει η επιστήμη», καταλήγει.
Γιάννης Τζιφόπουλος
Η μελέτη του υλικού θέλει ακόμα δουλειά
Περισσότερα δεδομένα για την ανάγνωση των επιγραφών χρειάζεται προκειμένου να καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα ο καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας και Επιγραφικής στο ΑΠΘ Γιάννης Τζιφόπουλος, ο οποίος μελετά εδώ και σχεδόν 30 χρόνια επιγραφές σε όλο τον ελλαδικό χώρο. «Σίγουρα δεν είναι συμβόλαιο παραλαβής ενός χώρου, γιατί τα δημόσια έγγραφα στην αρχαιότητα γίνονταν σε επιφάνεια που είχε λειανθεί», μας λέει και προσθέτει: «Διατηρώ αμφιβολίες ότι αυτό το μνημείο είναι ηρώο του Ηφαιστίωνα, σίγουρα δεν είναι ο τάφος του, ενώ δεν έχω πειστεί ότι αυτά τα αρχιτεκτονικά μέλη με την επιγραφή προέρχονται από τον περίβολο. Ούτε και το ΑΝΤ στις πλάκες του περιβόλου πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι σημαίνει τη δυναστεία των Αντιγονιδών. Χρειάζεται αρκετή δουλειά ακόμη και σίγουρα η ανασκαφική ομάδα έχει δρόμο μπροστά της για τη μελέτη του υλικού και την εξαγωγή οριστικών συμπερασμάτων».
Μιχάλης Τιβέριος
Φοβού τους Ελληνες ότε αρχαία βρίσκουσι
Λακωνικός και με φιλοσοφική διάθεση ο ακαδημαϊκός, ομότιμος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ Μιχάλης Τιβέριος, ο οποίος είχε υποστηρίξει από την πρώτη στιγμή ότι ο τύμβος Καστά είναι ένα πρωτόγνωρης μορφής ταφικό-ηρωικό κτίσμα, το οποίο μπορεί να ενταχθεί στους μακεδονικούς τάφους, σχολίασε στο «Εθνος της Κυριακής»: «Φοβού τους Ελληνες ότε αρχαία βρίσκουσι» (να φοβάσαι τους Ελληνες όταν βρίσκουν αρχαία), παραφράζοντας τη ρήση του Λαοκόωντα «φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντες».
Νίκος Μπελογιάννης
Γιατί υπάρχει εμμονή με τους σελέμπριτι;
Αρχικά διερωτώμαι γιατί οι υπεύθυνοι της ανασκαφής έχουν τέτοια εμμονή με τους σελέμπριτι, γιατί πρέπει δηλαδή να είναι οπωσδήποτε κάποια επιφανής προσωπικότητα μέσα στον τάφο. Η εμμονή αυτή πέρυσι είχε μία ερμηνεία, διότι εξυπηρετούσε πολιτικούς λόγους. Οι λόγοι αυτοί πλέον δεν υφίστανται. Είναι μια εύλογη ερώτηση, λοιπόν, κάθε απλού πολίτη γιατί πρέπει με το ζόρι να βρίσκεται μέσα στον τάφο ή ο Μέγας Αλέξανδρος ή η Ολυμπιάδα ή ο Ηφαιστίωνας. Παράλληλα, η κ. Περιστέρη πρέπει να μας εξηγήσει πώς είναι δυνατόν σε ένα κενοτάφιο να υπάρχουν τουλάχιστον πέντε σκελετοί. Πήγαινε κανείς και πετούσε πτώματα μέσα; Δυστυχώς το όλο πράγμα έχει φτάσει σε θεωρίες συνωμοσίας επιπέδου Ατλαντίδας. Πέρυσι η ανασκαφή μετατράπηκε σε καθημερινό ριάλιτι, με αποτέλεσμα να ευτελιστεί η αρχαιολογία. Πρώτα ολοκληρώνεται μια ανασκαφή και μετά γίνονται οι δηλώσεις. Ο Ανδρόνικος έτσι έκανε, δεν φώναζε τα κανάλια κάθε μέρα. Ο εξοργιστικός τρόπος με τον οποίον χειρίστηκε η κ. Περιστέρη, εξαρχής, το θέμα αυτής της ανασκαφής είναι ο μόνος υπεύθυνος για τις σκληρές επιθέσεις που δέχτηκε και συνεχίζει να δέχεται. Πήγαινε γυρεύοντας...
Xημικός μηχανικός, συνταξιούχος, τέως υπεύθυνος του Κέντρου Λίθου του υπ. Πολιτισμού
ΜΑΡΙΑ ΡΙΤΖΑΛΕΟΥ


ethnos 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου