Εκδήλωση με θέμα την ανασκαφική αποκάλυψη του τάφου του Αριστοτέλη από τον Φίλιππο Γιαννιτσών

Εντυπωσιακά και εν πολλοίς πρωτόγνωρα θέματα ανακοινώθηκαν στην 2^η κατά σειρά εκδήλωση του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστήμιου Γιαννιτσών της 21^ης περιόδου 2016-17, που έλαβε χώρα το απόγευμα της Δευτέρας 31-10-2016.  Κύριος εισηγητής ήταν Κωνσταντίνος Σισμανίδης διδάκτωρ Κλασικής Αρχαιολογίας, Ανασκαφέας Αρχαίων Σταγείρων και Επίτιμος προϊστάμενος Τμήματος Μουσείων του Υπουργείου Πολιτισμού-Αθλητισμού με θέμα:      

      H ανασκαφική αποκάλυψη του τάφου του Αριστοτέλη στα αρχαία Στάγειρα. Η εκδήλωση οργανώνεται επί σειρά ετών από την Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Γιαννιτσών  «Ο Φίλιππος» σε αγαστή συνεργασία με την ΔΗΚΕΠΑ Πέλλας, συντονίστηκε  δε από το μέλος του Δ.Σ. της  ΙΛΕΓ  και  υπεύθυνο του Α.Λ.Π. Βασίλειο Τραούδα.

     Συνεπικουρούμενος από τον γνωστό στην Πέλλα αρχαιολόγο Παύλο Χρυσοστόμου, ο έγκριτος επιστήμονας αποκάλυψε για πρώτη φορά στο φιλίστορο κοινό των Γιαννιτσών τα νέα δεδομένα των αρχαιολογικών ανασκαφών στην περιοχή Στάγειρα της Χαλκιδικής.  Η σημαντικότερη ανακοίνωση των τελευταίων ετών έγινε πριν λίγο χρονικό διάστημα σε Συνέδριο κορυφαίων αριστοτελικών επιστημόνων στην Θεσσαλονίκη,  όπου τεκμηριώθηκε η  ύπαρξη του τάφου του Αριστοτέλη.

  

Η τοποθεσία που ετάφη ο μέγας φιλόσοφος υφίσταται εδώ και 2500 χρόνια και παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει επιγραφική αναφορά, σχεδόν με απόλυτη βεβαιότητα, όση αρμόζει στους σχετικούς επιστημονικούς κύκλους, αποδεικνύεται ότι τον εν λόγω ταφικό μνημείο κτίστηκε από τους συμπολίτες του ως τιμή και αναγνώριση του σπουδαίου και πολυσχιδούς έργου του. Το κτίσμα τοποθετείται στην πλαγιά του λόφου και η πολύχρονη ανασκαφική έρευνα έφερε στο φως ενδιαφέροντα ευρήματα που χρονολογούνται από την Αρχαϊκή περίοδο   έως την ύστερη βυζαντινή εποχή. Ένα τμήμα από το τείχος της πόλης του  6^ου αι. π.χ. έχει καλυφθεί από το τείχισμα ενός  αρκετά μεγάλου βυζαντινού τετράγωνου πύργου και το οποίο θεμελιώθηκε πάνω στα προηγούμενα οικοδομικά υλικά.  Εντύπωση προκαλούν οι μεγάλοι γωνιόλιθοι που χρονολογούνται σε παλαιότερες εποχές. Τον τάφο περικλείει ένα πεταλόσχημο αψιδωτό τείχισμα. Είναι πρώιμης ελληνιστικής περιόδου και οι διαστάσεις του τάφου είναι 10μΧ10μ.

   

Ένας ευθύγραμμος τοίχος ορθογώνιας κατασκευής, αλλά εντελώς κατεστραμμένος, κατευθύνεται από ανατολικά προς δυτικά. Τα οικοδομικά υλικά που χρησιμοποιήθηκαν ήταν εξαιρετικής ποιότητας και προέρχονται από παλαιότερα δημόσια κτίσματα. Οι λίθοι του εξωτερικού μετώπου είναι μεγάλοι και πολύ καλά επεξεργασμένοι, σε αντίθεση με τους αντίστοιχους του εσωτερικού μετώπου που είναι ημιεπεξεργασμένοι. Οι γωνιόλιθοι μαρμάρων έχουν πολύ καλή αρμογή μεταξύ τους. Να υπογραμμιστεί ότι η ανέγερση του εν λόγω οικοδομικού έργου για κάποιον ιδιαίτερο λόγο έγινε ιδιαίτερα εσπευσμένα. Ίσως αυτό να οφείλεται στην δεινή οικονομική κατάσταση που περιέπεσε η πόλη των Σταγείρων μετά την καταστροφή της από τον Φίλιππο βασιλιά της Μακεδονίας. Και παρότι ξανακτίστηκε δεν επανήλθε στην προτεραία της κατάσταση, αλλά βρισκόταν πλέον σε παρακμή.  

    

Στον τάφο που ήταν καλυμμένος με σκεπή, με λιτή λακωνική κεράμωση (το  γνωστό σε όλους βυζαντινό κεραμίδι), οδηγεί ένας μνημειακός και σχετικά  ανηφορικός  δρόμος στρωμένος με πέτρες που έχει διαστάσεις 4,5 μ  μήκος, 2 μ  πλάτος και 0,80 μ. ύψος και διαθέτει , ως ελέχθη, κλίμακα ανόδου και μια κάθοδο μέσα στο οικοδόμημα.  Στη μελέτη του μνημείου υφίστανται 2 σοβαρά ζητήματα:   α. η  ακριβής χρονολόγηση ανέγερσής του  και β. ο χαρακτήρας  λειτουργίας του. Στο πρώτο ζήτημα η απάντηση είναι ότι υλοποιήθηκε στα πρώιμα ελληνιστικά χρόνια, αμέσως μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου της Μακεδονίας και των επιγόνων του Αντίγονου Γονατά και Δημήτριου Πολιορκητή. Στο δε δεύτερο ζήτημα η απάντηση είναι ότι πρόκειται για κτίσμα με δημόσιο χαρακτήρα.

     Βρίσκεται σε ευθεία γραμμή με προϋπάρχοντα ναό του Δία Σωτήρα και της Αθηνάς Σωτήρας. Ο θάνατος του Αριστοτέλη  επήλθε στην Χαλκίδα το έτος 322 π.Χ., η τέφρα του μεταφέρθηκε μέσα σε υδρία και τοποθετήθηκε στον εν λόγω τάφο. Οι συμπατριώτες του Σταγειρίτες τιμούσαν  δεόντως την μνήμη του με ιδιαίτερες εκδηλώσεις και γιορτές σε ετήσια βάση.  Εξάλλου το σύνταγμα διοίκησης της πόλης και η νομοθεσία ήταν έργο δικό του. Σχετικές πληροφορίες αντλούμε από μετάφραση της βιογραφίας του  με αρ. 256 που βρίσκεται  στην Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Ρώμης γύρω στο έτος 1300 μ.Χ. Στην ιδιαίτερη πατρίδα του οι εκδηλώσεις ονομάστηκαν «Αριστοτέλεια» και ο τρέχων μήνας Σταγειρίτης.

     Στην άκρη του κτίσματος υπήρχε και ειδικός χώρος που επιτελούσε χρέη τοπικού βουλευτήριου και όπου διεξάγονταν οι σχετικές συνεδριάσεις της πολίχνης.  Δέον να σημειωθεί ότι στο κτίσμα  είχαν εναποτεθεί τα οστά της Πυθιάδας,  πρώτης συζύγου του μεγάλου φιλόσοφου. Γίνεται φανερό ότι στην αψιδωτή οικοδομή λειτουργούσε και βωμός θυσίας με διαστάσεις 1,30μΧ1,70μ.  Αρκετές αναφορές έχουμε από τον Πλούταρχο για τις τιμές που του απέδιδαν οι συντοπίτες του. Κάτι ανάλογο ελάμβανε χώρα και σε άλλες ελληνικές περιοχές όπως στην Σικυώνα (σημ. Κιάτο) προς τιμήν του Άρατου, στην Αμφίπολη προς τιμή του Βρασίδα και στον Κρότωνα  Καλαβρίας στην Μεγάλη Ελλάδα της Δύσης προς τιμήν του Ολυμπιονίκη Φίλιππου. Τα γεγονότα περιγράφονται στον Ηρόδοτο τον Αλικαρνασσέα.

    Χαρακτηριστικό στοιχείο του όλου οικοδομήματος είναι το μαρμαροθετημένο  δάπεδο μπροστά στον τάφο που αποκαλύφθηκε στις αρχαιολογικές έρευνες που κρατούν πλέον της εικοσαετίας. Η αλήθεια είναι ότι στο κτίσμα του τάφου δεν υπάρχουν επιγραφικές μαρτυρίες, για να καταδειχθεί ποιος είναι ο νεκρός που βρίσκεται εντός του.  Άλλωστε παρόμοια τακτική ακολουθήθηκε σε όλους τους Μακεδονικούς τάφους της Αρχαιότητας. 

    Το ολιγόλεπτο βίντεο που ακολούθησε έδειξε μια σφαιρική εικόνα σε αναπαράσταση  πως ήταν τότε σε εποχές δόξας και ανάλογης φήμης ο τάφος του μεγάλου Σταγειρίτη.  

   Επίσης αξιόλογης μνείας είναι η κίνηση που δραστηριοποιείται στις ημέρες μας για την δημιουργία και λειτουργία του Διεθνούς Αριστοτελικού Κέντρου (Δ.Α.Κ.) που θα περιλαμβάνει εργαστήρια, αίθουσες συνεδρίων, βιβλιοθήκη,  μουσείο για τα κινητά ευρήματα των ανασκαφών, ξενώνες φιλοξενίας κ.λ.π. και θα διαθέτει διεθνές κύρος και εμβέλεια. ΄Hδη η τοπική αυτοδιοικητική ενότητα παραχώρησε τον απαραίτητο  χώρο για την ανέγερσή του. Οι  σχετικές προσπάθειες  ιδιωτών, φορέων, οργανώσεων κ.ά. εντείνονται συνεχώς και το όραμα για αυτό το φιλόδοξο έργο δεν θα αργήσει να πραγματοποιηθεί.

      Ο Αριστοτέλης, ο Μακεδόνας φιλόσοφος, θεωρείται ο θεμελιωτής όλων  σχεδόν των επιστημών, σημείο αναφοράς πολλών μελετητών και άξιος διδάσκαλος του Αλέξανδρου, του Μέγα στρατηλάτη που διέδωσε πολιτισμό, γλώσσα και επιστήμες στην Ανατολή και η εκπολιτιστική του προσφορά αργότερα διευκόλυνε τον Χριστιανισμό να καθιερωθεί ως οικουμενική θρησκεία και να αγκαλιάσει χιλιάδες κι αργότερα εκατομμύρια ανθρώπους.

    Οι  σχετικές επισημάνσεις του πρόεδρου της Ι.Λ.Ε. « Ο Φίλιππος»  Κωνσταντίνου Κάμτση και  οι αρκετές ερωτήσεις που τέθηκαν από το κοινό καταδεικνύουν την επικαιρότητα, την διαχρονικότητα, αλλά και το έκδηλο ενδιαφέρον που δημιούργησε η παραπάνω επιτυχημένη εκδήλωση.

         

  Λάζαρος Η. Κενανίδης, θεολόγος, διδάκτορας Α.Π.Θ.

μέλος του Δ.Σ. της Ι.Λ.Ε.Γ. «Ο Φίλιππος»

Δ-ντής 2^ου Γυμνάσιου Γιαννιτσών «Κύριλλος και Μεθόδιος»

  Η επόμενη εκδήλωση του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστημίου Γιαννιτσών, προγραμματίσθηκε για την ερχόμενη Δευτέρα 7 Νοεμβρίου 2016 και ώρα 19.00' στην Αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου στα Γιαννιτσά, με

          ΘΕΜΑ:Η Οδύσσεια των Ελλήνων μεταναστών στην Αμερική και

    ΟΜΙΛΗΤΗ: κ. Βασίλειο ΤΖΙΤΖΗ, Κοστολόγο, Στατιστικολόγο. πρώην
                         Ύπατος Γραμματέας της "Παμμακεδονικής", πρώην πρόεδρος
                         Μακεδονικού Συλλόγου Σικάγου ΗΠΑ.